Nieruchomość powinna mieć założoną księgę wieczystą, która jest prowadzona w celu ustalenia jej stanu prawnego i zapewnienia bezpieczeństwa obrotu nieruchomościami. Niemniej jednak, nie wszystkie nieruchomości posiadają taką księgę, ponieważ może ona zaginąć lub ulec zniszczeniu albo nigdy nie zostać założona.
Dla nieruchomości, dla których nie ma założonej księgi wieczystej, prowadzone są zbiory dokumentów, które są przeznaczone do składania wniosków i dokumentów dotyczących ograniczeń w rozporządzaniu tymi nieruchomościami. Jednakże, nie można już tworzyć nowych zbiorów dokumentów. Złożenie dokumentów do zbioru na podstawie postanowienia sądu rejonowego ma wszelkie skutki wpisu w księdze wieczystej, z wyjątkiem tych, przewidzianych w przepisach o rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych.
Mimo braku księgi wieczystej, właściciel nieruchomości może dokonać przeniesienia jej własności w formie aktu notarialnego. Notariusz ma obowiązek złożenia wniosku o wpis nowego właściciela w księdze wieczystej, nie później niż w dniu sporządzenia aktu notarialnego.
Właściciel nieruchomości, dla której nie jest prowadzona księga wieczysta, ma obowiązek złożenia wniosku o założenie takiej księgi i ujawnienie w dziale drugim aktualnego właściciela. Brak wykonania tego obowiązku lub opieszałość w jego wykonaniu może spowodować odpowiedzialność właściciela za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej.
Niemniej jednak, zgodnie z przepisami, wniosek o ujawnienie prawa własności w księdze wieczystej przez właściciela nieruchomości powinien być złożony niezwłocznie, a nie określony jest żaden konkretny termin. To może być problematyczne dla określenia momentu, w którym właściciel nieruchomości powinien złożyć taki wniosek.
Właściciele nieruchomości powinni być świadomi znaczenia posiadania księgi wieczystej i pilnować, aby była ona zawsze aktualna i dostępna. W przypadku utraty księgi wieczystej np. w okresie wojennym lub czasie komuny albo w przypadku braku jej założenia, należy niezwłocznie podjąć kroki w celu uzyskania nowej księgi wieczystej. Właściciele nieruchomości mogą skorzystać z pomocy notariusza, który pomoże w uzyskaniu nowej księgi wieczystej oraz w wykonaniu wszelkich formalności związanych z przeniesieniem własności.
Warto pamiętać, że posiadanie aktualnego stanu księgi wieczystej to nie tylko kwestia formalności, ale przede wszystkim kwestia bezpieczeństwa obrotu nieruchomościami. Dlatego warto zadbać o to, aby stan prawny nieruchomości był zawsze jasny i czytelny dla każdego zainteresowanego.
